ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਤੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕੁੱਟੀਆ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦਾ ਸੀ। ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਧਰਤੀ, ਖੁਸ਼ਬੂ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਪਰ ਘੱਟ ਆਮਦਨ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ, ਲੱਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਜਿਹਨੂੰ ਸਭ ਲਖਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਲਾਗੀ ਰਹਿੰਦਾਵਾ ਸੀ।
ਬਚਪਨ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ
ਲਖਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਹੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੀ। ਜਦ ਬਾਕੀ ਬੱਚੇ ਖੇਡਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਸੀ। ਪਿਓ ਦੇ ਪਸਿਨੇ ਦੀ ਕਦਰ ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਲਖੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੁਪਨਾ ਸੀ — ਅਫ਼ਸਰ ਬਣਨਾ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ, “ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾਂਗਾ ਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਗਰੀਬ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਕੁਝ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।” ਪਰ ਗਰੀਬੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ। ਪਿਤਾ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਲਖੇ ਦੀ ਫੀਸ ਭਰਨ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਮਾਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਜੋੜਦੀ ਸੀ।
ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਕਾਲਜ ਤੱਕ
ਲਖਾ ਨੇ ਦਸਵੀਂ ‘ਚ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਮੀਠਾ ਵੰਡਿਆ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ।” ਪਰ ਅਗਲਾ ਚੈਪਟਰ ਹੋਰ ਵੀ ਔਖਾ ਸੀ — ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਕਾਲਜ।
ਲਖਾ ਨੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ‘ਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਪਰ ਕਿਰਾਇਆ, ਖਾਣ-ਪੀਣ, ਕਿਤਾਬਾਂ — ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਉਸਦੇ ਪਿਓ ਲਈ ਪਹਾੜ ਵਾਂਗ ਸੀ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਨੇ ਦਿਲ ‘ਚ ਸੋਚਿਆ, “ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ ਰੁਕੇ ਨਾ, ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਘੱਟ ਲਵਾ।”
ਲਖਾ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪੇਪਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਦਿਨ ਚ ਪੜਾਈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਂਦੀ, ਭੁੱਖ ਲੱਗਦੀ, ਪਰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਸਰੀ ਵਾਲਾ ਸੁਪਨਾ ਚਮਕਦਾ ਸੀ।
ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰੰਗ
ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ ਆਇਆ ਜਦ ਲਖਾ ਨੇ UPSC ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਸਤਾ ਕਮਰਾ ਲੈ ਕੇ, ਸਿਰਫ਼ ਦਾਲ-ਚਾਪਾਤੀ ‘ਤੇ ਜੀਵਨ ਚਲਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ।
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਫੇਲ ਹੋਇਆ। ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਵੀ। ਪਿਓ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਪੁੱਤ, ਖੇਤ ਚ ਆ ਜਾ, ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਵਾਂਗ।” ਪਰ ਲਖਾ ਨੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ, “ਇਸ ਵਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹਾਰਾਂਗਾ।”
ਉਹ ਤੀਜੀ ਵਾਰੀ ਐਸਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਕਿ ਲੋਕ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਦਿਨ ਦੇ 14-14 ਘੰਟੇ। ਨਾ ਕੋਈ ਮਨੋਰੰਜਨ, ਨਾ ਕੋਈ ਦੋਸਤ। ਸਿਰਫ਼ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਮਿਸ਼ਨ ਤੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਦੀ ਆਂਖਾਂ ‘ਚ ਵੱਸਦਾ ਸੁਪਨਾ।
ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸਵੇਰਾ
ਜਦ 5 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ UPSC ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਆਏ, ਲਖਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਪਹਿਲੀ ਲਿਸਟ ਵਿਚ ਸੀ। ਲਖਾ ਅਫ਼ਸਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ — IAS ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ।
ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਢੋਲ ਵੱਜੇ, ਮੀਠਾ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਪਿਓ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੰਝੂ ਲਿਆ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਮੋਤੀ ਬਣ ਗਿਆ।” ਮਾਂ ਨੇ ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਚੁੰਮ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਤੇਰੇ ਵਰਗਾ ਪੁੱਤ ਹਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ।”
ਮੁੜ ਕੇ ਨਾ ਵੇਖਣਾ
ਲਖਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਨਿਯੁਕਤੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਇਲਾਕੇ ‘ਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ, ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ, “ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਕਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”
ਉਸ ਨੇ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕੋਚਿੰਗ ਸੈਂਟਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਹੁਣ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲਖਾ ਬਣ ਰਹੇ ਸਨ।
ਸੀਖ:
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਇਰਾਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਹਾਲਾਤ ਕਦੇ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ। ਗਰੀਬੀ, ਹਾਰ, ਔਖਾਈਆਂ — ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਹ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਹਨ, ਮਨਜ਼ਿਲ ਨਹੀਂ।
ਜਿਵੇਂ ਲਖਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਸੁਪਨੇ ਜੇ ਸੱਚੇ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਰੱਬ ਵੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ।”
Hindi Kahaniya:- Hindi Kahaniya